Szkoła Emiliana Konopczyńskiego

Emilian Konopczyński założył swoją szkołę w 1897 r. Obowiązywało w niej nauczanie w języku rosyjskim. Przeważającą większość nauczycieli stanowili jednak Polacy. Między innymi dlatego gimnazjum nie posiadało praw szkół rządowych. Młodzież po ukończeniu sześciu klas musiała składać egzamin z całego programu w szkołach rosyjskich. W wypadku szkoły Konopczyńskiego odbywały się one aż w środkowej Rosji, w miejscowości Orzeł. 

 Gimnazjum mieściło się początkowo na ul. Składowej 3 (dzisiaj ul. Pankiewicza). Po trzech latach została przeniesiona do pałacu Uruskich, przy ul. Aleksandria 34 (od 1907 r. ul. Kopernika).
 Z powodu braku pełnych praw, konieczności zdawania w/w egzaminu, istniejącej konkurencji, nabór był słaby i szkoła miała problemy finansowe. 
 W 1900 r. Konopczyński wynajął tylko część budynku na Sewerynowie. Gimnazjum liczyło wówczas ok. 250 - 270 uczniów, uczących się w 7 klasach. 
 W roku szkolnym 1904/1905 liczba uczniów spadła nawet do ok. 130.  
Sytuacja ta uległa zmianie na skutek wydarzeń z 1905 r. 28 stycznia, prawie jednocześnie z robotnikami, zastrajkowała i wyszła na ulice młodzież szkolna, domagając się przywrócenia języka polskiego w nauczaniu. 20 lutego 1905 r. w czterech szkołach warszawskich, w tym w gimnazjum Emiliana Konopczyńskiego, rozpoczęto naukę w języku polskim. Inne szkoły zdecydowały się na taki krok dopiero na jesieni 1905 r., gdy pozwoliły na to rosyjskie władze.
 Rozpoczęcie nauki w języku polskim w lutym 1905 r., zmieniło sytuację gimnazjum Konopczyńskiego. Do szkoły napłynęli nowi uczniowie. Na jesieni było ich już ok. 400. 
 W następnych latach ilość młodzieży uczącej się w gmachu na Sewerynowie stale rosła. 
 W roku szkolnym 1907/ 08 w 16 klasach uczyło się ok. 600 uczniów. Na potrzeby szkoły Konopczyński wynajął w tym samym gmachu kolejne pomieszczenia: 7 sal wykładowych, sale gimnastyczną, salę rysunkową, pracownię chemiczną, gabinet fizyczny, szatnię i kilka pokojów kancelaryjnych. 
 Od 1906 r., w związku z poprawą sytuacji finansowej, E. Konopczyński przyjmował do każdej klasy pewną ilość młodzieży niezamożnej, stosując dla niej system ulg w opłatach. Zorganizowano, z pomocą rodziców, Towarzystwo Pomocy dla Niezamożnych Uczniów. Pomagało ono m. in. zdolniejszym maturzystom w uczęszczaniu do szkół wyższych. Takich stypendystów, aż do wybuchu I wojny światowej, było po 6 - 7 w każdym roku. Młodzież studiowała w Krakowie, w Pradze, we Lwowie, w Wiedniu.
 W szkole wprowadzono nowe zasady pedagogiczne: każda klasa miała swojego stałego wychowawcę, zlikwidowano dawny system kar, np. "kozę", zaczęto stosować nowe metody: upomnienie wychowawcy, wezwanie rodziców, odesłanie ucznia do domu, usunięcie na pewien czas i wreszcie usunięcie bezwzględne.
 W szkole rozwijało się intensywne życie społeczne uczniów: powstawały kółka samokształceniowe, obchodzono rocznice narodowe. Niektórzy z uczniów angażowali się w działalność niepodległościową m.in. późniejszy prezydent Warszawy - Stefan Starzyński.
 Kilka miesięcy po śmierci E. Konopczyńskiego, pojawił się na terenie szkoły tajny skauting. Wkrótce powstała "trójka" - 3 Warszawska Drużyna Harcerska. W czasie I wojny światowej przyjęła imię księcia Józefa Poniatowskiego.

Uczniowie zobowiązani byli uczęszczać na zajęcia w specjalnym mundurze z czarnego sukna. Składał się on z bluzy, spodni, płaszcza oraz czapki. 

Emilian Konopczyński, założyciel i właściciel szkoły zmarł 10 marca 1911 r. Jego pogrzeb był zarazem olbrzymią manifestacją patriotyczną. Wkrótce potem pojawiły się głosy, że należy uczcić pamięć wybitnego pedagoga, budując nowy gmach dla gimnazjum imienia Emiliana Konopczyńskiego. Idea została zrealizowana w ciągu 2,5 roku. 3 września 1913 r. nowy gmach został poświęcony a następnego dnia rozpoczęły się w nim pierwsze zajęcia szkolne. 

Budynek był jednym z najnowocześniejszych gmachów Warszawy. Zaprojektowany został według najnowszych wzorów. Korzystano m. in. z doświadczeń budownictwa szkolnego w Szwajcarii i w Niemczech. 
 Na czterech piętrach znajdowało się 18 sal lekcyjnych, gabinety: przyrodniczy, fizyczny i chemiczny, sala rysunkowa i modelarnia z przeszklonym dachem, reprezentacyjna sala aktowa, obszerna sala gimnastyczna, szatnia. 
 Na wieżyczce umieszczono obserwatorium astronomiczne. Były także: pokój nauczycielski, pomieszczenia dla administracji szkoły, gabinet lekarski, natryski przy sali gimnastycznej, winda (dostępna tylko dla nauczycieli). 
 W części mieszkalnej znajdowało się kilka mieszkań dla dyrektora i personelu szkoły.
 Przy budynku wytyczono obszerne podwórze szkolne a na placu naprzeciwko gmachu urządzono boisko.
 Szkoła była przeznaczona dla 750 uczniów.  
W 1919 r., na wniosek Rady Pedagogicznej, Gimnazjum im. Emiliana Konopczyńskiego zostało przejęte przez odrodzone państwo polskie. Otrzymało wówczas Numer 4 i imię Adama Mickiewicza.

Dalsza historia gmachu przy ul. Emiliana Konopczyńskiego 4

  6 grudnia 1936 r., w trakcie zjazdu wychowanków szkoły, odsłonięto popiersie (w murach budynku) założyciela szkoły i zmieniono nazwę ulicy, przy której znajdował się gmach: z ul. Sewerynówek na ul. Emiliana Konopczyńskiego.
 Odsłonięcia popiersia i zmiany nazwy ulicy dokonał jeden z wychowanków Emiliana Konopczyńskiego, ówczesny Prezydent Warszawy: Stefan Starzyński. 
  IV Gimnazjum a następnie Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza pracowało w gmachu przy ul. Konopczyńskiego do 1939 r. W czasie II wojny światowej prowadziło "tajne nauczanie". W 1944 r. zostało reaktywowane na Pradze. Od ponad 40 lat siedzibą szkoły jest budynek przy ulicy Saskiej 59.
 W gmachu przy ul. E. Konopczyńskiego w czasie wojny Niemcy pozwolili na uruchomienie szkoły typu zawodowego. Pod szyldem legalnie pracującej placówki prowadzono zajęcia "tajnego nauczania". W budynku szkoły kwitła konspiracja.
 W sierpniu 1944 r. ul. Konopczyńskiego znalazła się na zapleczu pierwszej linii walki.
 W szkole kwaterowały powstańcze oddziały, był punkt opatrunkowy, produkowano granaty.
 Na przełomie sierpnia i września rejon budynku był intensywnie bombardowany i ostrzeliwany przez Niemców. Gmach szkoły, tak jak wiele innych, stał w ogniu. 
 Po wojnie budynek szkoły przy ul. Konopczyńskiego 4 nie nadawał się do użytku. Gmach został odbudowany metodami "oszczędnościowymi". Nie odtworzono wieżyczek, w tym tej, w której znajdowało się obserwatorium astronomiczne, po windzie pozostał tylko szyb, na parterze umieszczono warsztaty szkolne. Reprezentacyjną salę aktową przebudowano na salę gimnastyczną.
Przez kilkanaście lat, od 1946 r., w gmachu przy ul. Konopczyńskiego 4 funkcjonowała Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. Stefana Starzyńskiego. Na początku lat 60 - tych została przeniesiona na ul. Stalingradzką (obecnie ul. Jagiellońska).
 W 1964 r. budynek stał się siedzibą Mechaniczno - Elektrycznej Zasadniczej Szkoły Zawodowej. W ciągu minionych 40 lat wielokrotnie miały miejsce zmiany organizacyjne: likwidowano jedne klasy i specjalizacje a na ich miejsce powstawały nowe, powoływano i zmieniano nazwy szkół i zespołów szkół. Od 1992 r. w gmachu pracuje również Liceum Ogólnokształcące Nr LXXXIII. 
 Patronem budynku i pracujących tu szkół od wielu lat jest Emilian Konopczyński.
 
Opracował: Ryszard Pasternak